Dünya genelinde askeri harcamalar, jeopolitik gerilimlerin etkisiyle 2024 yılında rekor seviyeye ulaştı. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI)'nin raporuna göre, küresel askeri harcamalar bir önceki yıla göre %9,4 artarak 2 trilyon 718 milyar dolara yükseldi. Bu artış, özellikle Avrupa ve Orta Doğu'daki askeri harcamalardaki yükselişten kaynaklandı.
Küresel Askeri Harcamalardaki Artışın Nedenleri
SIPRI raporunda, küresel askeri harcamaların son 10 yıldır sürekli arttığı ve geçen yıl Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana en büyük artışın yaşandığı belirtildi. Raporda dikkat çeken bazı noktalar şunlar:
- Avrupa'daki askeri harcamaların artmasında, Ukrayna'daki savaş ve ABD'nin NATO'ya olan bağlılığına ilişkin belirsizlikler etkili oldu.
- Orta Doğu'da ise İsrail'in Gazze'deki saldırıları ve bölgedeki diğer gerilimler harcamaları tetikledi.
- Küresel olarak kişi başına düşen askeri harcama 334 dolara yükselerek 1990'dan bu yana en yüksek seviyeye ulaştı.
Türkiye'nin Askeri Harcamaları
Rapora göre, Türkiye'nin askeri harcamaları da 2015-2024 döneminde %110 arttı. Geçen yıl ise askeri harcamalar bir önceki yıla göre %12 artarak 25 milyar dolara ulaştı. Türkiye'nin savunma sanayisine yaptığı yatırımlar ve bölgesel güvenlik endişeleri bu artışta etkili oldu.
SIPRI raporunda, geçen yıl Malta hariç tüm Avrupa ülkelerinin askeri harcamalarını artırdığı belirtildi. Ukrayna'daki savaş ve ABD'nin NATO ittifakına bağlılığına ilişkin şüphelerin Rusya’nın dahil olduğu Avrupa'daki askeri harcamaların %17 artmasına sebep olduğu kaydedildi.
2024'te en çok askeri harcama yapan beş ülke ABD, Çin, Rusya, Almanya ve Hindistan olurken, bu ülkelerin harcamaları dünya askeri harcamalarının %60'ını oluşturdu.
ABD'nin harcamalarının 2024'te önceki yıla göre %5,7 artarak 997 milyar dolar olduğu aktarılan raporda, ülkenin askeri harcamalarının 2015-2024 döneminde %19 yükseldiği kaydedildi. Raporda, ABD'nin geçen yıl askeri harcamalarının toplam küresel askeri harcamalarının %37’sini ve toplam NATO askeri harcamalarının da %66'sını oluşturduğuna işaret edildi.
Geçen yıl Avrupalı NATO üyelerinin çoğu askeri harcamalarını artırırken, bu ülkelerin NATO içindeki toplam payları son 11 yılın en yüksek seviyesi olan %30'a ulaştı.
Enstitüsünün raporunda, "2024'te üçüncü yılını dolduran Rusya-Ukrayna savaşı, askeri harcamaları artırmaya devam ederek Avrupa'daki askeri harcamaları Soğuk Savaş’ın sonunda kaydedilen seviyenin ötesine taşıdı." ifadesi kullanıldı.
Raporda, Çin'in harcamalarının 2015-2024 döneminde %59 arttığı, askeri harcamaların geçen yıl da %7 yükselerek 314 milyar dolara çıktığı tahmin edildi. Geçen yıl Hindistan'ın harcamalarının %1,6 artışla 86,1 milyar dolara çıktığı belirtilen raporda, Hindistan'ın askeri harcamalarının 2015-2024 döneminde %42 yükseldiği ifade edildi.
Almanya'nın Silahlanma Yarışı
Almanya, son yıllarda askeri harcamalarını önemli ölçüde artırarak dikkat çekiyor. Rapora göre, Almanya'nın askeri harcamaları geçen yıl %28 artarak 88,5 milyar dolara ulaştı. Bu artışla Almanya, dünyada en çok askeri harcama yapan dördüncü ülke konumuna yükseldi. Almanya'nın yeniden silahlanma politikası, Avrupa'daki güvenlik dengelerini de etkileyebilir.
Rusya'nın askeri harcamaları 2024'te bir önceki yıla göre %38 artışla 149 milyar dolar oldu. Bu rakamın Rusya'nın GSYH'sinin %7,1'ine denk geldiği tahmin edildi. Rusya ile savaşta olan Ukrayna'nın askeri harcamaları geçen yıl %2,9 artarak 64,7 milyar dolara ulaştı. Ukrayna ekonomisinin devam eden savaş nedeniyle aldığı hasar sonucu bu miktar, ülkenin 2024'teki GSYH'sinin %34’ünü oluşturdu. Ukrayna’nın geçen yılki toplam askeri harcamaları Rusya'nın harcamalarının %43'üne tekabül etmesi dikkati çekti.
Gazze'deki saldırılarını sürdüren İsrail'in askeri harcamaları geçen yıl %65 artarak 46,5 milyar dolara ulaştı. SIPRI bunun "1967'deki Altı Gün Savaşı'ndan bu yana en yüksek yıllık artışı" temsil ettiğini belirtti. İran'ın harcamaları ise %10 azalışla 7,9 milyar dolara indi. Raporda, "Yaptırımların İran üzerindeki etkisi, İran'ın harcamalarını artırma kapasitesini ciddi ölçüde sınırladı." yorumu yapıldı.
İngiltere'nin askeri harcamaları geçen yıl %2,8 artarak 81,8 milyar dolara çıktı. Fransa'nın askeri harcamaları %6,1 artarak 64,7 milyar dolara ulaştı. Suudi Arabistan 80,3 milyar dolarla 2024’te Orta Doğu'nun en büyük, dünyanın ise yedinci en büyük askeri harcama yapan ülkesi oldu.
SIPRI Askeri Harcamalar ve Silah Üretim Programı Kıdemli Araştırmacısı Xiao Liang, geçen yıl 100'den fazla ülkenin askeri harcamalarını artırdığını belirtti. Liang, "Hükümetler, genellikle diğer bütçe alanları pahasına askeri güvenliğe giderek daha fazla öncelik verdikçe, ekonomik ve sosyal ödünleşmelerin önümüzdeki yıllarda toplumlar üzerinde önemli etkileri olabilir." ifadesini kullandı.
Dünya genelindeki askeri harcamalardaki bu artış, uluslararası ilişkilerde gerginliğin arttığı ve silahlanma yarışının hızlandığı bir döneme işaret ediyor. Bu durum, ekonomik ve sosyal alanlarda yapılacak yatırımların azalmasına neden olabilir. Gelecekte, askeri harcamaların artışının küresel güvenlik ve istikrar üzerindeki etkileri daha da belirgin hale gelebilir.
