Türkiye'de bir zamanlar canlı bir şekilde yaşanan panayır kültürü, günümüzde ne yazık ki yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Prof. Dr. Vedat Çalışkan'ın kapsamlı araştırması, bu kültürel mirasımızın korunması için acil adımlar atılması gerektiğini gözler önüne seriyor. Çalışkan'ın "Anadolu’nun Ticaret ve Kültür Mirasları: Tarihten Günümüze Panayırlar" adlı kitabı, panayırların sadece ticari bir etkinlik olmadığını, aynı zamanda sosyalleşme, kültürel aktarım ve yerel kimliğin korunması açısından da büyük önem taşıdığını vurguluyor.

Panayırların Dünü ve Bugünü

Eskiden Anadolu'nun dört bir yanında kurulan panayırlar, köylülerin ve şehirli insanların bir araya geldiği, ticaretin yapıldığı, eğlencelerin düzenlendiği canlı mekanlardı. Ancak günümüzde, kentleşme, ulaşım imkanlarının artması ve tüketim alışkanlıklarının değişmesi gibi faktörler, panayırların sayısının azalmasına ve önemini yitirmesine neden oldu. Türkiye'de Cumhuriyet döneminde yaklaşık 300 panayır varken, bugün sadece 69'u varlığını sürdürüyor. Bu panayırların bir kısmı fuar ve festivallere dönüşürken, çoğu ise sessizce tarihe karıştı.

Prof. Dr. Vedat Çalışkan, panayırların sadece alışveriş yapılan yerler olmadığını, aynı zamanda kırsalda tarım ve hayvancılık girdilerinin sağlandığı, insanların sosyalleştiği, kadınlar için özgür bir alan oluşturduğu ve kültürel mirasın aktarıldığı çok katmanlı bir sahne olduğunu belirtiyor. Ayrıca, Anadolu panayırlarının küreselleşmenin tek tipleştirici etkisine karşı yerel hafızayı, zanaatı ve ortak yaşam ritüellerini canlı tutarak önemli bir direniş gösterdiğini de vurguluyor.

Selçuklu Mirası Panayırlar

Selçuklu döneminden günümüze ulaşan Boyabat ve Eğirdir panayırları, coğrafi izolasyonun da etkisiyle varlığını sürdürmeyi başarmış nadir örneklerden. Bu panayırlar, yerel ihtiyaçları karşılamaya devam ederken, aynı zamanda geleneksel zanaatların ve kültürel değerlerin yaşatılmasına da katkıda bulunuyor.

Panayırları Geleceğe Taşımak Mümkün mü?

Prof. Dr. Vedat Çalışkan, panayırların ulusal ölçekte kurumsal destekle korunması ve UNESCO benzeri tescillerle güvence altına alınması gerektiğini belirtiyor. Aksi takdirde, "panayır" kelimesinin sadece bir sözcük olarak kalacağı uyarısında bulunuyor. Panayırların korunması için şu adımlar atılabilir:

• Panayırlara devlet desteği sağlanmalı
• Panayırların kültürel ve tarihi önemi konusunda farkındalık yaratılmalı
• Panayırların turizm potansiyeli değerlendirilmeli
• Panayırlarda geleneksel zanaatların ve yerel ürünlerin sergilenmesi teşvik edilmeli

Panayırların korunması, sadece geçmişimize sahip çıkmak değil, aynı zamanda geleceğimize de yatırım yapmak anlamına geliyor. Bu kültürel mirasımızı yaşatmak için hep birlikte harekete geçmeliyiz.

Panayırların yok olması, sadece bir geleneğin kaybolması değil, aynı zamanda Anadolu'nun zengin kültürel mirasının bir parçasının silinmesi anlamına gelir. Bu nedenle, panayırları korumak ve gelecek nesillere aktarmak için hepimize büyük sorumluluk düşüyor. Unutmayalım ki, kültürel mirasımızı korumak, kimliğimizi korumaktır.